Mikroskop

Mikroskop, çıplak gözle görülemeyecek
kadar küçük cisimlerin birkaç mercek yardımıyla büyütülerek
görüntüsünün incelenmesini sağlayan bir alet. Öncelikle isminden de
anlaşılacağı üzere, mikro, yani çok küçük hücrelerin incelenmesinin
yanısıra, sanayi, metalurji, genetik, jeoloji, arkeoloji ve adli
bilimler (kriminoloji) alanında da büyük hizmetler görmektedir.



Mikroskobu, ilk önce Hollandalı Zacharias Janssen'in, 1590
dolaylarında bir teleskobu tadil etmek suretiyle meydana getirdiği
kabul edilmektedir. Ancak bu sıralarda başka Hollandalı, Alman, İngiliz
ve İtalyan bilginleri de, mercek sistemi tersine çevrilmiş bir
teleskobun, cisimleri büyütmek için kullanılabileceğinin farkına
varmışlardır.



Nitekim dünyanın güneş etrafında döndüğünü açıkladığı için
engizisyon işkencesine tabi tutulan ve dünyayı güneş etrafında
döndüğünü iddia etmekten vazgeçmesi şartıyla Papa tarafından serbest
bırakılan meşhur İtalyan bilgini Galilei Galileo (1564-1642) iki mercek
kullanarak bazı tecrübelerde bulunmuştu. Bugünkü mikroskobun ana
prensiplerini ise 17. asırda Hollandalı Anton van Leeuwenhoek ve
İngiliz Robert Hooke bulmuşlardır.



İnsan gözü tabii bir mikroskoptur. Uzaktaki cisimler ufak
gözükürler. Cisimler yaklaştıkça teferruatı daha iyi seçilmeye
başlanır. Göz, sonsuz bir uyum özelliğine sahip olsaydı mikroskoba
ihtiyaç olmazdı.



Genel olarak mikroskop iki büyük kısma ayrılarak incelenir: mekanik kısım ve optik kısım.





Özel Mikroskoplar



Stereoskopik mikroskoplar

Cisimlerin üç boyutlu görüntülerini temin etmek maksadıyla
stereoskopik mikroskoplar yapılmıştır. İki mikroskop optik sisteminin
bir dürbün şeklinde bir sehpa üstüne montesinden ibarettir. Bu
mikroskoplar biyoloji laboratuvarları için elverişlidir.Objeyi
inceleyebilme ve disseksiyon yapma imkanı verebilen ,iki gözle
bakılarak üç boyutlu görüntü sağlanan mikroskoplardır.bir Carl-Zeiss
stereomikroskopta bulunan x6,3 büyütmeliobjektif ve x10 büyütmeli
oküler ile örneği 63 kez büyüyterek dıştan ,total olarak incelemek
mümkündür.



Polarizasyon mikroskobu

Döner bir tabla ile iki nicol prizma veya iki polarıcı çuhayla
donatılmış bir optik mikroskoptur. Tablanın altına yerleştirilen
polarıcı nicol, cismin üzerine polarılmış ışık gönderir; analizleyici
nicol ise, objektifin biraz üzerine yerleştirilmiştir. Bu iki prizma
karşılaştığı zaman, belli bir devrani gücü olan maddelerin veya çift
kırılımlı maddelerin bulunduğu bölgeler hariç, mikroskobun alanı
karanlık olarak gözükür.Canlı incelemeye uygun olan bu mikroskop hücre
ve dokuların bazı kısımlarını polarize ısığa gösterdikleri özel
tepkilerden hareketle geliştirilmiştir.önemli olan polarize bir ışığın
bulunması olayıdır.Kaynakla kondansör arasına konulan polarlayıcı levha
ışık demetinin ikiye ayrılmasını sağlar.Işık demetlerinden biri objeden
diğeri ise kırılarak obje dışından geçer ve tekrar
birleşirler.Siller,keratin,kristal,sinir ve kas fibrilleri,nişasta gibi
hücre ii yapılar ve bölünmedeki mitotik yapı gibi birçok moleküler
dünleştiricilerin gösterilmesinde görevli mikroskoplardır.



Faz Kontrast mikroskobu

Genellikle boyanmış ve canlı hücrelerde çalışılma zorluğundan
tercih sebebi olmaktadırlar.Görünen ışığın şeffaf objeden
geçişinde,hücre içindeki yapıların ışığı kırma indisleri farkından
yararlan ve farklı yapıları ayırt etme prensibinde çalışır.Işık
dalagaları canlı hücreyi katederken bir organelle karşılaşır ve
yansır.Bunun sonucunda ışık dalgaları hücrelerden ayrı fazlarda veya
ayrı zamanlarda çıkarlar.Hava ile temas eden bir ışık dalgası göze
gelen görüntüdeki hücre kısımları farklı olarak ayırt
edilebilir.Objektif ve kondansör mercekleri amplitüd farklarını orataya
koyan optik yüzeyler bulundurduklarından parlaklıkları indirgenir,ışık
dalgası örneği katederken bütün noktalarda olan farklılıkları çıkartır
ve obje ışık mikroskobunda görülemezken ,burada sağlanmış olan
kontrastlık sayesinde detaylı incelenebilir.Canlı metaryal,hücre
sitoplazması bu mikroskop ile iyi gösterilmektedir.



İnterferens mikroskobu



* Faz kontras mikroskobunun iyi bir versiyonudur.Aralarında
bulunan tek fark ışık demetinin kullanımdan kaynaklanır.Bir ışık demeti
örnekten geçerken diğeri ise ışıktan geçemeyen ışık demetidir,değişik
bölgelerin farklı yoğunlukları sayesinde kırılma indisleri ile
farklılıkları ortaya koyar ve renkli bir görüntü oluşumunu sağlar.

* Diferansiyel interferens mikroskop:Hücre yüzeyinin daha iyi gösterilmesini sağlar ve benzer bir mikroskoptur.





Metalurji mikroskobu

Maden parçaları ışığı geçirmediği için mikroskoba kuvvetli bir
ışık kaynağı ilave edilmiştir. Kaynaktan gelen ışık incelenecek cisme
çarptırılarak objektife yansıyan ışıklardan inceleme yapılır.



Elektron mikroskobu

Elektron mikroskopta görüntü elde etmede elektron kullanılarak
görüntü birkaç milyon defa büyütülebilmektedir. Bu kadar büyütme
özelliği, elektronun dalga boyunun ışık dalga boyundan birkaç bin defa
daha küçük olmasındandır. Elektron mikroskop, ilmi araştırmalarda, atom
ve virüs gibi çok küçük yapıların incelenmesinde kullanılır.



Karanlık alan mikroskobu

Boyanmış ya da canlı örneklerin incelenmesinde kullanılır.Karanlık
Alanda özel bir kondansör yardımı ile ışıklı bir görüntü
oluşturmaktadır.Otradyografide gümüşlenen kısımlerın ayırt edilmesini
saglar.Tıpta spiroket gibi bakterilerin ayırdedilmesinde önemli yer
tutar.



Fluorescens mikroskop

Aydınlanmasında güçlü kaynaklar kullanan (ultra viole ışınlerı
yayan ,civa veya xenon yakan ark lambaları)bir mikroskop çeşididir.Bazı
modellerinde lazer kullanımıda gözlenen mikroskopta obje ışığı absorbe
eden moleküller içeriyosa onu farklı renklerde yayar.İnceleme yapılacak
materyelde özel boyalar veözel inceleme işlemleri
kullanılır.Parazitoloji ve bakteriolojide önemli yer tutarlar.



X-Ray mikroskobu

Işıkların ,rastladıkları partiküllerle çarpışmaları sonucu
yönlerini değiştirmeleri sonucu merceklerde bir görüntü oluşur ve bu
prensipte çalışır.Bu difraksiyona uğrayan x ışınları,merceklerin
özelliği sayesinde kaynak haline getirerek obje yansıtılır,buradan ince
grenli fotoğraf plağına veya ekrana gelen görüntünün yapısal
özelliği,konsantrik çizgi ve noktalardan oluşmasıdır.



Confocal Laser Scanning mikroskop

Işık kaynağı lazer olan optik mikroskoplarla Scanning Elektron
mikroskop arasında bir mikroskop çeşididir.Fluoresens işaretleyicilerle
işaretlenen nükleik asit dizileri bu mikroskopla incelenmektedir.



Saha emisyon mikroskobu

Metal veya yarı iletkenlerin yüzey görüntülerinden kristal
yapılarını incelemek için, saha emisyon mikroskopları kullanılır. Çok
yeni bir teknik olan bu mikroskopları elektron ve optik mikroskoplardan
ayıran özellik, cisimden ışık veya foton geçirmek yerine cismin
kendisinden elektron veya iyon koparma (emisyon) olayıdır. Emisyon
elektrik sahası ile sağlanır. İncelenecek metalden kopan elektronlar
televizyon tüpüne benzer bir ekran üzerine düşerek kristal yapıya göre
izler bırakır. Kristal yapının ekrana düşen bu görüntüsü ayrıca
fotoğraflanabilir. Elektron mikroskop kadar büyütme özelliği vardır.
Görüntü çok net ve teferruatlıdır.



Atomik Kuvvet Mikroskobu



Atomik kuvvet mikroskobu(AFM) kullanılarak atomik boyutta
görüntüler lede edilerek yüzey çalışmaları yapılmaktadır.Radyasyon
malzeme etkileşimleri açısından büyük öneme sahip olan polimerlerin ve
ileri teknoloji ürünü süper iletkenlerin yapımı ve karakterizasyon
çalışmalarıda yapılmaktadır.